Serdecznie witam na dzisiejszym wykładzie poświęconym objawom niedoczynności tarczycy – choroby, która dotyka miliony osób na całym świecie, choć często pozostaje niezdiagnozowana przez długi czas. Niedoczynność tarczycy wielu z nas kojarzy się przede wszystkim z przewlekłym zmęczeniem, brakiem energii czy trudnościami z utrzymaniem prawidłowej wagi. Ale to zaledwie wierzchołek góry lodowej. I nieprawdą jest, że dotyka tylko kobiet owszem częściej ale mężczyzn też dopada tylko mężczyźni rzadziej się diagnozują.
Nazywam się Gracja Szarwiło jestem dyplomowanym dietetykiem i psychodietetykiem przyjrzyj się ze mną niedoczynności tarczycy podstępnej chorobie, która może wpływać na nasz organizm w sposób bardzo złożony. Ukryte za codziennymi dolegliwościami, takimi jak bóle mięśni, problemy ze snem, zmiany nastroju czy trudności z koncentracją, objawy niedoczynności tarczycy mogą na pierwszy rzut oka wydawać się niezwiązane. Tymczasem za wieloma z nich stoi właśnie spowolniona praca tarczycy.
Dziś wspólnie przyjrzymy się, jak szeroki wpływ na nasze zdrowie ma tarczyca i dlaczego warto zwracać uwagę na każdy z tych sygnałów, które wysyła nam nasz organizm. Dowiesz się, że zmęczenie to tylko jeden z wielu możliwych objawów, a nieleczona niedoczynność tarczycy może prowadzić do poważniejszych konsekwencji.
Tarczyca jest gruczołem dokrewnym umiejscowionym w przedniej części szyi zbudowanym z 2 płatów połączonych cieśnią. Jej główną funkcją jest produkcja hormonów, które odgrywają zasadniczą rolę w regulacji wielu procesów metabolicznych w organizmie.
Po pierwsze produkuje hormony:
- Tyroksynę(T4): Główny hormon tarczycy. Tyroksyna zawiera 4 atomy jodu i jest prohormonem, który w organizmie przekształca się w aktywniejszą formę do trijodotyroninę.
- Trijodotyroninę(T3): Jest to forma hormonu która jest znacznie bardziej aktywna niż T4. Odpowiada za większość efektów biologicznych hormonów tarczycy. T3 wpływa na metabolizm komórkowy i energetykę organizmu
- Kalcytoninę: hormon ten uczestniczy w regulacji poziomu wapnia we krwi przeciwdziałając jego nadmiarowi poprzez hamowanie aktywności osteoklastów (komórek kościotwórczych)
Hormony tarczycy są odpowiedzialne za przyspieszenie metabolizmu. Zwiększają tempo przemiany materii, co wpływa na spalanie kalorii i produkcję energii w organizmie.
T3 i T4 wpływają na niemal każdą komórkę w ciele, regulując procesy takie jak synteza białek, rozkład tłuszczów oraz wchłanianie glukozy.
Mają bezpośredni wpływ na pracę serca, zwiększając częstość akcji serca oraz siłę skurczów. Przyspieszają także przepływ krwi, co wpływa na dotlenienie tkanek i narządów.
Odgrywają rolę w termoregulacji, co oznacza, że pomagają utrzymać odpowiednią temperaturę ciała poprzez zwiększenie produkcji ciepła w wyniku przyspieszonego metabolizmu.
Hormony tarczycy mają znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Wpływają na nastrój, zdolności poznawcze oraz ogólne samopoczucie. Niedobór hormonów tarczycy może prowadzić do objawów depresyjnych i problemów z pamięcią. U dzieci i młodzieży hormony tarczycy są kluczowe dla prawidłowego wzrostu i rozwoju. Mają wpływ na rozwój mózgu, co jest niezbędne dla osiągnięcia prawidłowych funkcji poznawczych.
Regulują cykl menstruacyjne oraz wpływają na owulację. Ich niedobór może prowadzić do problemów z płodnością u kobiet
Niedoczynność tarczycy znana również jako hipotyreoza, To stan, w którym tarczyca nie produkuje wystarczającej ilości hormonów tarczycy głównie tyroksyny i trijodotyroniny. Jak wcześniej wspomniałam hormony te odgrywają istotną rolę w regulacji metabolizmu, temperatury ciała, funkcji serca oraz procesów wzrostu i rozwoju. Niedobór tych hormonów prowadzi do spowolnienia wielu funkcji, co może skutkować różnorodnymi objawami, takimi jak zmęczenie, przyrost masy ciała, depresja, wahania nastroju a także problemy z pamięcią i koncentracją.
Niedoczynność tarczycy może wynikać z różnych czynników. Oto najczęstsze przyczyny:
- Choroba Hashimoto, czyli autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Jest to najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy. W tej chorobie układ odpornościowy, atakuje komórki tarczycy co prowadzi do ich uszkodzenia i zmniejszenia produkcji hormonów.
- Kolejną przyczyną niedoczynności jest usunięcie tarczycy osoby, które przeszły operację usunięcia częściowego bądź całkowitego tarczycy z powodu choroby takie jak rak tarczycy guzki tarczycowe czy choroba Gravesa Basedowa mogą doświadczać niedoczynności tarczycy
- Trzecią przyczyną niedoczynności może być leczenie jodem radioaktywnym. Jod ten jest stosowany w leczeniu nadczynności tarczycy. Może prowadzić do uszkodzenia komórek tarczycy co w efekcie skutkuje niedoczynnością.
- Czwartą przyczyną może być niedobór jodu. Jod jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy. W rejonach, gdzie występuje niedobór jodu w diecie, ryzyko niedoczynności tarczycy wzrasta.
- Do przyczyn niedoczynności należą też choroby przysadki mózgowej. Przysadka mózgowa produkuje hormon stymulujący tarczycę TSH, który reguluje produkcję hormonów tarczycy. Problemy z przysadką, takie jak guzy lub uszkodzenia, mogą prowadzić do niedoboru TSH i w efekcie do niedoczynności.
- Kolejnym czynnikiem, który może wywołać niedoczynność są leki. Niektóre leki takie jak lit stosowany na przykład w leczeniu depresji a także amiodaron który stosowany jest w chorobach serca oraz leki zawierające jod mogą wpływać na funkcjonowanie tarczycy i prowadzić do niedoczynności.
- Również wrodzone zaburzenia u niektórych osób rodzących się z wadami rozwojowymi mogą prowadzić do niewystarczającej produkcji hormonów.
- Na wystąpienie niedoczynności tarczycy pośrednio mają też wpływ takie czynniki jak stres zmiany hormonalne np. po porodzie a także niektóre choroby jak cukrzyca typu 1.
Objawy niedoczynności tarczycy możemy podzielić na klasyczne do których zaliczymy zmęczenie i osłabienie przyrost masy ciała nietolerancje na zimno a także suchą skórę i wypadanie włosów.
Oraz objawy specyficzne i czasem nawet zaskakujące jak:
- Depresja i wahania nastrojów problemy z pamięcią i koncentracją tzw. mgła mózgowa. Obrzęki bóle stawów i mięśni niedokrwistość problemy z płodnością zmiany w głosie tak zwana chrypka powstająca w wyniku obrzęku strun głosowych, zaburzenia snu a także wrażliwość na leki.
Zmęczenie jest jednym z najbardziej powszechnych i uciążliwych objawów niedoczynności tarczycy, a jego wpływ na codzienne życie osób dotkniętych tym schorzeniem może być znaczący.
Zmęczenie związane z niedoczynnością tarczycy wynika przede wszystkim z niedoboru hormonów tarczycy, które pełnią kluczową rolę w regulacji metabolizmu i energetyki organizmu. Hormony tarczycy są odpowiedzialne za przyspieszenie przemiany materii. Niedobór tych hormonów prowadzi do spowolnienia procesów metabolicznych, co skutkuje niższym poziomem energii i uczuciem zmęczenia. Niedoczynność tarczycy może wpływać na samopoczucie psychiczne, prowadząc do Stanów depresyjnych. Depresja często objawia się uczuciem zmęczenia, apatii i braku motywacji. Niedobór hormonów tarczycy może prowadzić do wolniejszego tętna i obniżonej wydolności serca, co sprzyja uczuciu zmęczenia, zwłaszcza podczas wysiłku fizycznego. Zmęczenie związane z niedoczynnością tarczycy ma wiele negatywnych skutków na życie codzienne i ogólne samopoczucie. Chroniczne zmęczenie może ograniczać zdolność do wykonywania codziennych obowiązków, pracy zawodowej oraz aktywności towarzyskich. Osoby z niedoczynnością tarczycy często doświadczają problemów z koncentracją i pamięcią, co może prowadzić do frustracji i obniżonej wydajności w pracy lub szkole. Uczucie zmęczenia i apatii może wpływać na relacje z bliskimi prowadząc do izolacji społecznej i problemów w komunikacji. Zmęczenie może zwiększać ryzyko wystąpienia wypadków, szczególnie w sytuacjach wymagających pełnej uwagi, takich jak prowadzenie samochodu.
Niedoczynność tarczycy ma istotny wpływ na metabolizm organizmu, co może prowadzić do przybierania na wadze. Hormony tarczycy w szczególności tyroksyna i trijodotyronina, regulują tempo przemiany materii. W przypadku niedoczynności tarczycy produkcja tych hormonów jest obniżona, co prowadzi do spowolnienia procesów metabolicznych. Wolniejszy metabolizm oznacza, że organizm spala mniej kalorii, co sprzyja przybieraniu na wadze, zwłaszcza przy niezmienionej diecie.
Niedoczynność tarczycy może prowadzić do zatrzymania wody w organizmie, co również przyczynia się do wzrostu masy ciała. Obserwowane mogą być obrzęki, zwłaszcza w okolicy kostek i twarzy. Bardzo specyficzna dla niedoczynności jest tak zwana twarz nalana. U niektórych osób z niedoczynnością tarczycy może występować zwiększony apetyt, co może prowadzić do nadmiernego spożycia kalorii. Zmiany te mogą być związane z zaburzeniami hormonalnymi i metabolicznymi. Osoby cierpiące na niedoczynność tarczycy często doświadczają zmęczenia, osłabienia i obniżonej motywacji do aktywności fizycznej co prowadzi do mniejszej ilości spalanych kalorii i przyczynia się do przybierania na wadze.
Przybieranie na wadze w wyniku niedoczynności tarczycy może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych w tym zwiększonego ryzyka chorób sercowo naczyniowych jak choroby serca, nadciśnienie czy inne schorzenia układu krążenia.
Otyłość jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju insulinooporności i cukrzycy typu drugiego. Dodatkowo masa ciała może prowadzić do zwiększonego obciążenia stawów co również przyczynia się do bólu stawów i rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów. Przyrost masy ciała może wpływać na samoocenę prowadząc do problemów psychicznych takich jak depresja i lęk.
Oprócz otyłości niedoczynność tarczycy wpływa też na motorykę przewodu pokarmowego. Hormony tarczycy mają duży wpływ na regulację funkcji motorycznych układu pokarmowego a ich niedobór prowadzi do spowolnienia perystaltyki jelit, co skutkuje różnymi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, w tym:
- zaparcia to jedno z najczęściej spotykanych problemów przewodu pokarmowego w niedoczynności tarczycy spowolniona perystaltyka jelit powoduje, że treść pokarmowa przemieszcza się wolniej przez jelita co skutkuje zatrzymaniem się mas kałowych w jelitach. Treść pokarmowa dłużej zalega w jelitach co powoduje, że staje się bardziej sucha i twarda utrudniając wypróżnienia.
Przez zaparcia następuje zmniejszona ilość wypróżnień a to z kolei wpływa na ciągłe uczucie pełności i dyskomfort w jamie brzusznej. Zalegające masy kałowe mogą prowadzić do uczucia pełności i bólu brzucha a także wzdęć. Zaparcia mogą być uciążliwe a przewlekłe problemy z wypróżnieniem prowadzą do powikłań takich jak hemoroidy czy pęknięcia ścian odbytnicy.
- Towarzyszące zaparciom wzdęcia również nie są niczym przyjemnym. Spowolniona perystaltyka jelit oraz wolniejszy proces trawienia prowadzą do zwiększonej fermentacji treści pokarmowej w jelitach co skutkuje nadmiernym gromadzeniem się gazów. Pacjenci często odczuwają dyskomfort związany z nadmiernym gromadzeniem się gazów w jamie brzusznej, co prowadzi do uczucia pełności i napięcia w okolicach brzucha. Wzdęcia mogą objawiać się nie tylko powiększeniem obwodu brzucha, ale także częstym odbijaniem i oddawaniem gazów.
Nietolerancja zimna to jeden z charakterystycznych objawów niedoczynności tarczycy który może znacząco wpłynąć na komfort życia osoby dotkniętej tym schorzeniem. Hormony produkowane przez tarczycę odpowiadają za regulację wielu funkcji organizmu w tym termoregulację. Gdy brakuje hormonów nasz organizm nie radzi sobie z termoregulacją w efekcie osoby z niedoczynnością odczuwają ciągłe zimno nie potrafią się rozgrzać. Hormony tarczycy przyspieszają metabolizm a ich niedobór prowadzi do jego spowolnienia co prowadzi do uczucia zimna zwłaszcza w chłodne dni. Tarczyca reguluje produkcję ciepła w organizmie poprzez wpływ na procesy metaboliczne. Niedobór hormonów tarczycy może prowadzić do obniżenia zdolności organizmu do generowania ciepła co skutkuje właśnie uczuciem chłodu. Osoby z niedoczynnością tarczycy mogą więc doświadczać problemów z krążeniem co prowadzi do słabszego dotlenienia i odżywienia tkanek a tym samym do odczuwania zimna zwłaszcza w kończynach (rękach i nogach). Osoby z niedoczynnością tarczycy często przybierają na wadze, co może prowadzić do zwiększenia tkanki tłuszczowej. Wbrew przekonaniom to właśnie tłuszcz jest mniej efektywnym izolatorem w porównaniu do mięśni, co może wpływać na odczucie zimna. Nietolerancja zimna może mieć różnorodne skutki dla codziennego życia osób z niedoczynnością tarczycy. Po pierwsze wywołuje dyskomfort fizyczny uczucie zimna prowadzi do ogólnego dyskomfortu co wpływa na jakość życia i samopoczucie. Osoby dotknięte tym objawem mogą unikać aktywności na świeżym powietrzu lub spędzania czasu na zewnątrz w chłodniejsze dni. A to dodatkowo spowalnia metabolizm i może prowadzić do przybierania na wadze.
Problemy z termoregulacją mogą też powodować problemy ze snem. Uczucie zimna może wpływać na jakość snu co prowadzi do problemów z zasypianiem i ogólnym zmęczeniem. Chroniczne odczuwanie zimna może prowadzić do frustracji i obniżonego nastroju co z kolei może wpływać na relacje interpersonalne i ogólne samopoczucie psychiczne.
Jak widać niedoczynność tarczycy wpływa na wiele aspektów zdrowia w tym również na kondycję skóry i włosów. Drugim z najbardziej powszechnych objawów związanych z tym schorzeniem jest sucha skóra oraz wypadanie włosów. Hormony tarczycy są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania gruczołów łojowych które produkują sebum-naturalny olej nawilżający skórę. Niedobór tych hormonów prowadzi do zmniejszonej produkcji sebum, co skutkuje suchością skóry. Niedoczynność tarczycy prowadzi do spowolnienia metabolizmu, co może wpływać na regenerację komórek skóry oraz ich zdolność do zatrzymania wilgoci. Skóra staje się szorstka, matowa i mniej elastyczna. Osoby z niedoczynnością tarczycy często doświadczają problemów z krążeniem, co może prowadzić do niedostatecznego ukrwienia skóry i obniżonej jej kondycji. Sucha skóra może powodować uczucie napięcia swędzenia i pieczenia, co wpływa na komfort życia. Osoby z suchą skórą mogą odczuwać niższą samoocenę z powodu widocznych zmian skórnych, takich jak łuszczenie się, Zaczerwienienia czy zmarszczki. Uszkodzona sucha skóra jest bardziej podatna na infekcje bakteryjne i grzybicze, co może prowadzić do dodatkowych problemów zdrowotnych. Hormony tarczycy odgrywają też ważną rolę w regulacji cyklu wzrostu włosów. Niedobór tych hormonów prowadzi do skrócenia fazy wzrostu włosów i wydłużenia fazy spoczynku, co skutkuje ich wypadaniem. Tak jak w przypadku skóry, problemy z krążeniem mogą wpływać na ukrwienie mieszków włosowych, co prowadzi do osłabienia ich struktury i wypadania włosów. Jak już wielokrotnie wspominałam osoby z niedoczynnością tarczycy mogą doświadczać stanów depresyjnych i lękowych które również mogą przyczyniać się do wypadania włosów. Utrata włosów, zwłaszcza w widocznych miejscach, może prowadzić do obniżonej pewności siebie i problemów z akceptacją swojego wyglądu. Wypadanie włosów może wpływać na zdrowie psychiczne, prowadząc do stanów depresyjnych i lękowych.
Tarczyca to taki narząd, który wpływa na bardzo wiele funkcji między innymi również na układ ruchu i funkcjonowanie mięśni, stawów, kości i ścięgien. W związku z tym, że ma ogromny wpływ na metabolizm to logiczne jest, że jego zaburzenia będą prowadzić do problemów z prawidłowym funkcjonowaniem układu ruchu.
Jednym z powszechnych objawów niedoczynności tarczycy jest miopatia, czyli choroba mięśni która objawia się ogólnym zmęczeniem osłabieniem i brakiem siły mięśniowej zwłaszcza w mięśniach proksymalnych, czyli tych bliżej tułowia takich jak mięśnie ud i ramion. Osoby z niedoczynnością często mają trudność z wykonywaniem prostych czynności, takich jak wchodzenie po schodach wstawanie z krzesła lub podnoszenie przedmiotów. Nawet niewielki wysiłek fizyczny może prowadzić do nadmiernego zmęczenia i trudności z regeneracją. Przyczyną tego zjawiska jest zmniejszony metabolizm mięśni, ponieważ hormony tarczycy są odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie komórek mięśniowych a brak hormonów prowadzi do zaburzeń w produkcji energii i przemianie materii w tkance mięśniowej.
W przebiegu niedoczynności często występują także bóle mięśniowe zwane mialgią oraz uczucie sztywności mięśni, zwłaszcza po dłuższym odpoczynku lub po przebudzeniu. Jest to związane zmniejszeniem dostępności energii w tkankach mięśniowych co prowadzi do kumulacji produktów przemiany materii, które niestety mogą wywoływać stan zapalny i ból. Niedobór hormonów tarczycy może wpływać na równowagę sodowo potasową w komórkach, co również przyczynia się do sztywności i bólu mięśni.
Problemy ze stawami to kolejny objaw niedoczynności tarczycy. Jak już wiemy hormony tarczycy mają wpływ na gospodarkę wodno elektrolitową a ich niedobór prowadzi do zatrzymania płynów w organizmie to z kolei może skutkować obrzękami wokół stawów zwłaszcza w kończynach dolnych. Obrzęki zatrzymanie płynów powodują zwiększone ciśnienie w stawach, co może prowadzić do bólu, zwłaszcza w stawach kolanowych, biodrowych a także stawach rąk i nóg. Zmniejszona aktywność fizyczna oraz zmiany metaboliczne mogą prowadzić do osłabienia chrząstki stawowej i przyspieszenia procesów degeneracyjnych.
U pacjentów z niedoczynnością tarczycy dość często występuje zespół cieśni nadgarstka. Jest to choroba, która pojawia się, gdy obrzęk tkanek w nadgarstku uciska nerw pośladkowy prowadząc do drętwienia i mrowienia dłoni w palcach, osłabienia mięśni dłoni a także uczucia sztywności zwłaszcza po przebudzeniu. Obrzęk i pogrubienie tkanek w obrębie nadgarstka wynikają z zatrzymania płynów oraz zmian w tkance łącznej, co jest charakterystyczne dla niedoczynności tarczycy. Hormony tarczycy wpływają na metabolizm kolagenu oraz innych elementów tkanki łącznej. W niedoczynności tarczycy dochodzi do zwiększonej syntezy i odkładania się glikozaminoglikanów w tkankach, w tym w skórze, mięśniach i stawach. Stan taki prowadzi do obrzęków w obrębie mięśni i stawów, sztywności i ograniczenia ruchomości stawów, a także zmian wydziela styczności tkanek łącznych co może wpływać na ich zdolność do regeneracji i prawidłowego funkcjonowania. Długotrwała niedoczynność tarczycy może prowadzić do zaburzeń w metabolizmie kości takich jak zmniejszona gęstość mineralna kości. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do osteoporozy. Mimo że ten problem najczęściej występuje w nadczynności tarczycy również u pacjentów z niedoczynnością może pojawić się większe ryzyko złamań.
Hormony tarczycy mają wpływ na procesy tworzenia i resorpcji kości. W przypadku ich niedoboru dochodzi do zaburzeń w równowadze między tymi procesami co może osłabiać kości.
Ze względu na osłabienie mięśni i zmniejszenie siły, osoby z niedoczynnością tarczycy mogą doświadczać problemów z utrzymaniem równowagi oraz zmniejszeniem elastyczności i ruchomości mięśni i stawów. Szczególnie jest to odczuwalne po dłuższym odpoczynku i niestety może prowadzić do ograniczenia zakresu ruchów co wpływa na ogólną mobilność.
W związku z tym, że niedoczynność tarczycy spowalnia metabolizm proces regeneracji tkanek w organizmie również jest spowolniony. Osoby cierpiące na to schorzenie mogą zauważyć, że po urazach, przeciążeniach mięśniowych czy złamaniach, proces gojenia się jest znacznie wydłużony w porównaniu do osób zdrowych.
Jak widzisz niedoczynność tarczycy to naprawdę poważne schorzenie, które wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Bagatelizowanie objawów tarczycy może doprowadzić do wyniszczenia organizmu a także wywołania kolejnych chorób. Jeżeli któryś z wymienionych objawów takich jak depresja zmęczenie, zaburzenia snu, bóle mięśni i stawów problemy z pamięcią, sucha cera, wypadające włosy cię dotyczą zastanów się czy nie warto zrobić badań i skupić się na własnym zdrowiu. Z mojej strony zapraszam Cię serdecznie do obserwowania, gdyż już wkrótce dostępny będzie kompleksowy pewnego rodzaju przewodnik, kurs, podczas którego wspólnie będziemy starać się doprowadzić do remisji choroby Hashimoto więc jeżeli podejrzewasz wystąpienie u siebie takiej choroby to myślę, że ten poradnik będzie dla ciebie idealnym rozwiązaniem. Liczę, że materiał ci się podobał, jeżeli tak to obserwuj mnie daj kciuka a już niedługo pojawi się kolejny materiał, w którym opowiem Ci w jaki sposób radzić sobie z niedoczynnością. Dziękuję za uwagę.
Literatura:
1.„Masz to we krwi morfologia, Hashimoto, Cholesterol” Paulina Ihnatowicz Emilia Ptak
2. Borowiak E., Ponichtera A.: Choroby tarczycy jako poważny problem w Polsce, Problemy Pielęgniarstwa, 2008, tom 16, nr 1 – 2, s. 192–198.
3. Gawrychowski J., Jastrząb B.: Choroby tarczycy i przytarczyc, Diagnostyka i leczenie, Wydawnictwo Medipage, Warszawa 2014.
4. Lewiński A., Hilczer M., Smyczyńska J.: Nadczynność i niedoczynność tarczycy – przyczyny, rozpoznawanie i leczenie, Przewodnik lekarza, 2011, tom 2, nr 7, s. 34-36.
5. Traczyk W., Trzebski A.: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2001