Zdrowie

Szokujące Korzyści Likopenu! Jak Jeden Owoc Może Wpłynąć na Zdrowie?

Dużo się mówi o wpływie przeciwutleniaczy na zdrowie człowieka a świadomość społeczna bywa coraz większa dlatego coraz częściej sięgamy do naturalnych sposobów wsparcia naszego organizmu w walce z upływającym czasem bądź też obciążającymi nas chorobami.

Przeciwutleniacze to inaczej antyoksydanty, związki chemiczne mające zdolność neutralizacji wolnych rodników tlenowych które z kolei odpowiedzialne są za proces starzenia się i zwiększają ryzyko powstawania chorób. Jednym z takich przeciwutleniaczy jest likopen i to właśnie on będzie dzisiejszym bohaterem. Nazywam się Gracja Szarwiło jestem dyplomowanym dietetykiem a także psychodietetykiem i zapraszam cię do poznania jego właściwości a także zrozumienia jak ważna jest jego obecność w naszej diecie.

Likopen to naturalny związek chemiczny z grupy karotenoidów, który nadaje czerwony kolor wielu owocom i warzywom, takim jak pomidory arbuzy, różne rodzaje czerwonych papryk czy grejpfruty. Odkrycie likopenu miało miejsce w XIX wieku, kiedy to po raz pierwszy zidentyfikowano go jako składnik pokarmowy. 

Zyskał on na znaczeniu, gdy odkryto jego potencjał jako przeciwutleniacza, który zapobiegał autooksydacji tłuszczów i pokrewnych produktów. Nie od dziś wiadomo, że dieta jest głównym czynnikiem ryzyka chorób sercowo naczyniowych a z licznych obserwacji wynika, że wystąpienie likopenu w diecie ma pozytywny wpływ na wiele etapów miażdżycy. Likopen ma wpływ na poziom lipidów w surowicy krwi, dysfunkcje śródbłonka, stan zapalny i ciśnienie krwi.

Dzięki ciągle rozwijającej się nauce i licznym badaniom przeciwutleniacze zyskują coraz większą popularność wśród wielu społeczności i narodowości. Duży odsetek zgonów związanych z nieprawidłową dietą i niewłaściwym stylem życia zmusza do szukania alternatyw wspierających zdrowie człowieka stąd zainteresowanie między innymi likopenem.  Znajdziemy go w wielu naturalnych składnikach jednak jego najbogatszym źródłem są pomidory które oprócz likopenu zawierają również witaminy K, A, C oraz błonnik, węglowodany, żelazo, potas, fosfor i siarkę. Likopen znajdziemy również w produktach przetworzonych jak koncentraty pomidorowe, ketchupy czy sosy. Przyjrzyjmy się temu uważniej od czego zależy jego biodostępność. Strukturalna lokalizacja likopenu w chloroplastach owoców i warzyw to niestety czynnik ograniczający jego biodostępność. Jest tak, ponieważ chloroplasty mają wysoką odporność na trawienie żołądkowo-jelitowe. Likopen to substancja rozpuszczająca się w lipidach, czyli tłuszczach, sterolach czy woskach. Większa część spożywanego likopenu niestety jest wydalana w postaci niestrawionej. Również w osoczu likopen nie jest natychmiast wchłaniany po jednym posiłku.  Aby rozpoczęło się wchłanianie przyjmować należy produkty z likopenem przez co najmniej 5-7 dni. Dopiero po tym czasie następuje skok skumulowania się tego składnika i jego wchłaniania w osoczu. Najwięcej likopenu znajduje się w wątrobie, nadnerczach, tkance tłuszczowej, jądrach, prostacie i mleku kobiecym. W związku z tym, że dobrze rozpuszcza się w lipidach warto spożywać go ze związkami tłuszczu które wspomagają jego biodostępność. Choć powszechnie mówi się że świeże warzywa i owoce zawierają więcej składników odżywczych itp. To w przypadku likopenu właśnie obróbka cieplna zwiększa również biodostępność tego składnika dla naszego organizmu. Ponadto również pomidory uprawiane bezpośrednio na dworze a nie w szklarniach czy tunelach foliowych zawierają więcej likopenu w swoim składzie.

Jak w każdym przypadku również w kontekście likopenu może dojść do przedawkowania. Stan taki nazywamy likopenemią która charakteryzuje się zmianą pigmentu skóry na pomarańczowy. Z reguły diagnozuje się ją na podstawie analizy diety pacjenta. Największe ryzyko przedawkowania ponoszą kobiety w ciąży i tu należy być ostrożnym. Samo spożywanie produktów z likopenem w ciąży czy podczas laktacji nie stanowi zagrożenia, ale już suplementacja w niektórych badaniach ujawniła niekorzystny wpływ. Wzrósł odsetek wcześniaków i niemowląt z małą masą ciała. Modyfikacja diety pozwala na przywrócenie naturalnej pigmentacji.

Likopen jest silnym przeciwutleniaczem, a jak wiemy przeciwutleniacze wymiatają wolne rodniki. Wykorzystywane to jest w przemyśle spożywczym, bo dzięki tym właściwościom zapobiegają reagowaniu składników odżywczych z tlenem i opóźniają psucie się nietrwałych produktów. Likopen jako antyoksydant neutralizuje nadtlenek wodoru, rodniki hydroksylowe czy dwutlenek azotu. W związku z tym, że ludzie coraz bardziej świadomi są w kontekście zdrowego odżywiania coraz więcej producentów żywności sięga po naturalne sposoby przedłużania trwałości produktów rezygnując ze sztucznych ich substytutów które coraz powszechniej postrzegane są jako wyzwalacze wielu chorób.

Likopen jest więc cennym środkiem, dzięki któremu może rozwinąć się ciekawy trend zdrowej konserwowanej żywności. Oprócz wykorzystania go w przemyśle spożywczym jest też cennym środkiem można by nawet powiedzieć prozdrowotnym. Jako naturalny przeciwutleniacz zapobiega krwawieniom, chroni przed chorobami płuc i jest dobrym środkiem oczyszczającym krew. W kontekście profilaktyki nowotworowej zapobiega powstawaniu nowotworów i aterogenezie. Dzieje się tak ponieważ likopen chroni komórkowe biocząsteczki, takie jak lipoproteiny, lipidy, DNA i białka. Według badań dieta, w której brakowało pomidorów lub po prostu likopenu powodowała zwiększone utlenianie się lipidów.  Według statystyk pacjenci z rakiem prostaty mają wyższe utlenianie białek i poziomy lipidów w surowicy a mały poziom likopenu. W licznych badaniach potwierdzono, że likopen chroni ludzi przed rakiem prostaty i jelita grubego. A w niektórych eksperymentach wykazano, że likopen hamuje wzrost komórek rakowych. Nie tylko w kontekście prostaty jego potencjał został doceniony. Wykazano, że likopen hamuje proliferację komórek raka piersi poprzez osłabienie receptora insulinopodobnego czynnika wzrostu 1(IGF-1R). największy procent zgonów w Polsce jak i w Europie odbywa się na skutek chorób sercowo naczyniowych. Większość czynników wpływających na ryzyko wystąpienia tych chorób można kontrolować poprzez zmianę stylu życia jak i diety. Bardzo ważnym elementem diety kardioprotekcyjnej jest odpowiednia podaż warzyw i owoców które są bogatym źródłem przeciwutleniaczy w tym likopenu. Likopen ma zdolność modulowania apoptozy komórek i stanów zapalnych. Jak wiemy miażdżyca jest stanem zapalnym a omawiany likopen wpływający na stany zapalne oddziałuje na neutrofile i makrofagi i właśnie w ten sposób działa kardioprotekcyjnie oddziałując na wiele etapów miażdżycy. Ciekawym efektem jest też wpływ likopenu na układ nerwowy. Istnieją liczne prace badawcze, które potwierdziły jego pozytywny wpływ na choroby neurodegeneracyjne w tym Alzheimera i Parkinsona.

Ale na tym naukowcy nie poprzestali. Zbadano również powiązania likopenu z jakością i ilością snu.  I tu również przeprowadzone badania potwierdziły pozytywny wpływ diety bogatej w likopen na parametry snu.

Jako że likopen jest dwukrotnie silniejszy od beta karotenu i dziesięciokrotnie silniejszy niż alfa-tokoferol może zapobiegać wytwarzaniu różnych cytokin prozapalnych, chemokin, tlenku azotu i cykloksygenazy, które to mogą modulować reakcje układu odpornościowego. Oprócz tego likopen posiada również zdolność regulowania ciśnienia tętniczego i obniżenia ryzyka rozwoju nadciśnienia. Ma też wpływ na agregacje płytek krwi. Działa na szlaku tromboksanu obniżając jego poziom dzięki czemu przeciwdziała zakrzepom i skurczom naczyń. Nie bez znaczenia jest też jego pozytywny wpływ na układ kostny. Przeprowadzono badanie na szczurach w którym wykazano wzrost estradiolu po podaniu likopenu. Ciekawe są również odkrycia w strefie niepłodności, okazuje się bowiem że podanie likopenu może skutecznie poprawić płodność u mężczyzn. Wpływa on na zmniejszenie utleniania lipidów i uszkodzenia DNA a także poprawę odporności i żywotności plemników.

Poprawa parametrów nasienia następuje już po suplementacji 4 do 8 mg likopenu dziennie przez 3 do 12-tu miesięcy.

Jak widać likopen jest bardzo wartościowym związkiem niestety z wiekiem jego ilość w naszym organizmie spada. W pewnym stopniu jest to związane z jakością naszego nabłonka w układzie pokarmowym i odpowiednią ilością enzymów trawiennych. Każdy więc stan zapalny czy to żołądka czy jelit a także obniżony poziom kwasu solnego czy enzymów trawiennych jest kluczowym czynnikiem wpływającym na gorsze wchłanianie likopenu a także innych karotenoidów czy po prostu wartościowych składników odżywczych. A brak likopenu w organizmie odbija się też na składzie naszej mikrobioty która jak wiemy wspiera nasz organizm i buduje naszą odporność. Warto więc dbać o prawidłową podaż tego składnika z dietą. Wspierać jego biodostępność a on odwdzięczy się nam wsparciem naszego organizmu w walce o zdrowie.

Literatura:

1.Likopen: źródła żywności, aktywność biologiczna i korzyści dla zdrowia człowieka

Usman Mir Khan 1Mustafa Sevindik 2Ali Zarrabi 3Mohammed Nami 4Betul Ozdemir 5Dilara Nur Kaplan 6Zeliha Selamoglu 7Muzaffar Hasan 8Manoj Kumar 9Mohammed M Alshehri 10Dżawad Szarifi-Rad 11 12

          Numer PMID: 34840666

Identyfikator PMC: PMC8626194 DOI: 10.1155/2021/2713511

2.Skiepko N., Chwastowska-Siwiecka I., Kondratowicz J., Właściwości likopenu i jego wykorzystanie do produkcji żywności funkcjonalnej. Żywność Nauka. Technologia. Jakość, 2015, 6 (103), 20-32.

3. Sołtysiak P., Folwarczna J., Działanie likopenu na układ kostny, Postepy Hig Med Dosw (online), 2015; 69: 243-2514. Przybylska S., Tokarczyk G., Lycopene in the Prevention of Cardiovascular Diseases, Int J Mol Sci, 2022 Feb 10;23(4):1957.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *