Co oznacza „ zmiana stylu życia” w chorobach układu krążenia?
Choroby serca i układu krążenia stanowią główną przyczynę zgonów w Europie oraz na całym świecie. Według raportu WHO z 2014 r. choroby układu krążenia odpowiadały za 29,6% wszystkich zgonów na świecie, co przewyższa liczbę zgonów związanych z nowotworami. Ryzyko zgonu z powodu chorób układu krążenia wzrasta wraz z wiekiem, szczególnie u mężczyzn oraz osób mieszkających w Środkowej i Wschodniej Europie, jak również u osób pochodzących z Azji południowej.
Choroby sercowo- naczyniowe związane z miażdżycą naczyń są najczęściej przyczyną zgonów związanych z układem sercowo- naczyniowym. Miażdżyca prowadzi do uszkodzenia śródbłonka naczyń poprzez procesy zapalne. Badania wykazują, że obecność blaszek miażdżycowych jest powszechna, szczególnie u osób starszych, gdzie stanowi nawet 80% przypadków. Dane z badania NATPOL 2011 wskazują na rolę niezdrowych nawyków żywieniowych i czynników środowiskowych, takich jak palenie tytoniu i brak aktywności fizycznej, w uszkodzeniu śródbłonka, często dotykające osoby dorosłe.
Aby zmniejszyć ryzyko rozwoju miażdżycy i chorób układu krążenia, konieczne jest eliminowanie lub ograniczenie środowiskowych czynników ryzyka. Statystyki pokazują, że nawet 50% chorych mogłoby uniknąć chorób sercowo- naczyniowych poprzez kontrolę swojego stylu życia. Palenie tytoniu, brak aktywności fizycznej oraz nieprawidłowe żywienie to główne czynniki ryzyka chorób układu krążenia. Dlatego też istotne jest podejmowanie działań zarówno w prewencji pierwotnej, jak i wtórnej, aby przeciwdziałać tym chorobom.
Wdychanie dymu tytoniowego powoduje wiele natychmiastowych reakcji wpływających na układ sercowo- naczyniowy. Minutę po inhalacji dymu papierosowego następuje zwiększenie akcji serca. Dzieje się tak za sprawą nikotyny, która wpływa na produkcję adrenaliny. Związek ten jest silnie uzależniający.
Zwiększa on również ciśnienie tętnicze, co powoduje rozpychanie ścian naczyń krwionośnych i zwiększa ryzyko powstania chorób sercowo naczyniowych. Kolejnym niekorzystnym oddziaływaniem na organizm wywołanym przez palenie papierosów jest zwiększenie we krwi zawartości dwutlenku węgla, który dużo łatwiej wiąże się z hemoglobiną, zmniejszając w tym samym zawartość tlenu we krwi.
Powoduje to deficyt tlenu, a nawet obumieranie organów. Palenie papierosów wpływa również na zawartość i profil cholesterolu. Powoduje zmniejszenie frakcji cholesterolu HDL w stosunku do LDL. Zwiększona zawartość cholesterolu może powodować przyklejenie się blaszek miażdżycowych do ścian naczyń krwionośnych, skutkując zamknięciem tętnicy lub oderwanie skrzepu a w konsekwencji zawał.
Aktywność fizyczna stanowi kluczowy element zdrowego trybu życia, korzystnie wpływając na różne układy organizmu, w tym na układ krążenia, metabolizm lipidów i węglowodanów oraz odporność.
Badania potwierdzają, że regularne bieganie na dystansach do 10 km zmniejsza ryzyko zgonu z powodu zawału serca o 44%, dławicy piersiowej o 53% oraz ogólnej śmiertelności. Osoby aktywne fizycznie charakteryzują się lepszą sprawnością, wydolnością oraz korzystniejszym profilem lipidowym we krwi, co wpływa na lepszą funkcję naczyń krwionośnych. Regularna aktywność fizyczna może także opóźniać wpływ starzenia się mięśnia sercowego poprzez kontrolę odpowiednich genów związanych ze stanami zapalnymi i reakcjami na stres oksydacyjny. Dodatkowo badania wykazały, że regularne ćwiczenia fizyczne zmniejszają inne czynniki ryzyka chorób serca, takie jak nadciśnienie, otyłość, hipercholesterolemia I cukrzyca, co potwierdza się w przypadku 66% mężczyzn w wieku od 30 do 50 lat regularnie uprawiających aktywność fizyczną.
Wpływ wielu czynników środowiskowych, w tym niezdrowego odżywiania ma istotny wpływ na rozwój i przebieg licznych chorób, szczególnie chorób układu krążenia. Zdrowa i zrównoważona dieta odgrywa kluczową rolę w prewencji chorób wieńcowych oraz innych schorzeń sercowo naczyniowych. Nieprawidłowe nawyki żywieniowe prowadzą nie tylko do otyłości i cukrzycy, ale również do nadciśnienia tętniczego, zespołu metabolicznego oraz samej choroby niedokrwiennej serca. Badania naukowe potwierdzają, że niewłaściwe odżywianie ma negatywny wpływ na zdrowie, szczególnie u osób już dotkniętych chorobą. Odpowiednia jakość i sposób żywienia są kluczowe zarówno w prewencji, jak i leczeniu chorób układu krążenia wynikających z miażdżycy. Do jednych z głównych czynników ryzyka chorób układu krążenia należy podwyższone stężenie cholesterolu i triacylogliceroli we krwi.
Badania nad rolą lipidów w procesie powstania miażdżycy są intensywnie prowadzone. Zaburzenia lipidowe występują u ponad połowy dorosłych Polaków, co potwierdzają wcześniej wspomniane badania NATPOL 2011. Ograniczenie spożycia kwasów tłuszczowych nasyconych oraz cholesterolu pokarmowego przynosi korzyści w zapobieganiu chorobom sercowo naczyniowym. Rola tłuszczu w diecie jest istotna, przy czym rodzaj tłuszczu, a nie jego całkowita ilość, decydują o poziomie cholesterolu we krwi. Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, błonnik pokarmowy oraz antyoksydanty odgrywają kluczową rolę w metabolizmie cholesterolu i zapobieganiu miażdżycy. Spożywanie odpowiedniej ilości warzyw, owoców, produktów zbożowych i strączkowych dostarcza organizmowi niezbędnych antyoksydantów, witamin oraz biopierwiastków.
Spożycie nadmiernych ilości soli kuchennej jest jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju miażdżycy i chorób sercowo naczyniowych.
Eksperci z Instytutu Żywności i Żywienia zalecają ograniczenie spożycia soli do 5 g dziennie dla osoby dorosłej oraz do 1,9-3,75 g dziennie dla dzieci i młodzieży. Nadmiar soli może prowadzić do nadciśnienia tętniczego, zwiększając ryzyko udaru mózgu i chorób sercowo naczyniowych. Ponadto, nadmiar soli w diecie, może przyczynić się do rozwoju otyłości, szczególnie u dzieci i młodzieży.
Nadmierne spożycie fruktozy jest związane z wieloma chorobami w tym otyłością, NAFLD, insulinoopornością i chorobami układu sercowo- naczyniowego. Fruktoza wpływa na metabolizm wątrobowy i funkcjonowanie komórek śródbłonka, co może prowadzić do zwiększonej sztywności naczyń. Dodatkowo może prowadzić do tworzenia końcowych produktów glikacji białek, co jest związane z chorobami sercowo- naczyniowymi. Niedobór witamin takich jak foliany i witaminy B6 czy B12 może zwiększyć stężenie homocysteiny w osoczu, co z kolei może prowadzić do zwiększonego ryzyka wystąpienia różnych chorób sercowo- naczyniowych.
Nie zbadano czy zmniejszenie stężenia homocysteiny, poprzez dietę bogatą w foliany i ewentualną suplementację ma wpływ na zmniejszenie ryzyka chorób sercowo naczyniowych. Wiadomo jednak, że witaminy te powinny być dostarczane głównie z dietą, a suplementacja jest wskazana jedynie w przypadku niedoborów. Badania nad związkiem między żywieniem a genami oraz procesami metabolicznymi są kluczowe dla zachowania zdrowia i prewencji chorób układu krążenia, nowotworów i starzenia się organizmu. Niedobór witaminy D jest związany z rozwojem chorób kardiometabolicznych, nadciśnienia tętniczego i cukrzycy typu 2. Witamina K2 wykazuje korzystny wpływ na zmniejszenie ryzyka choroby wieńcowej poprzez regulację procesów zapalnych i wapnienia naczyń. Otyłość, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca i niewydolność nerek zwiększają ryzyko odkładania złogów wapnia w ścianie naczyń, co prowadzi do rozwoju chorób sercowo- naczyniowych.
Zmiana stylu życia w przypadku chorób układu krążenia ma newralgiczne znaczenie dla zapobiegania i kontrolowania tych schorzeń. Przejście na zdrowszy tryb życia, który obejmuje zrównoważoną dietę i regularną aktywność fizyczną, może znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób sercowo- naczyniowych. Odpowiednio zbilansowana dieta, bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, zdrowe tłuszcze i ograniczoną ilość soli oraz cukru może obniżyć poziom cholesterolu, ciśnienie krwi i ryzyko otyłości. Regularna aktywność fizyczna wzmacnia serce, poprawia krążenie krwi i pomaga utrzymać prawidłową wagę ciała. Ponadto zmiana stylu życia, może wpłynąć pozytywnie na inne czynniki ryzyka takie jak stres, palenie papierosów i nadmierne spożycie alkoholu. W ten sposób świadoma i konsekwentna zmiana nawyków żywieniowych może znacząco wpłynąć na zdrowie serca i zmniejszyć ryzyko chorób układu krążenia.
Literatura:
1. WPŁYW STYLU ŻYCIA WSPÓŁCZESNEGO CZŁOWIEKA NA ROZWÓJ CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA Kamil Knyszewski1, Marta Czapiewska, Karolina Kaźmierczak, Anna Lebiedzińska
2. ŻYWIENIE CZŁOWIEKA ZDROWEGO I CHOREGO Marian Grzymisławski, Jan Gawęcki
3. DIETETYKA I ŻYWIENIE KLINICZNE Anne Payne, Helen Barker, Redakcja wydania polskiego Jan Chojnacki