Cześć! Dziś pragnę zabrać Cię w fascynującą podróż do świata miodu – jednego z najstarszych i najcenniejszych produktów naturalnych, znanego nie tylko ze swojego wyjątkowego smaku, ale także z licznych właściwości zdrowotnych. Miód, będący wynikiem pracy pszczół, od wieków stosowany był w medycynie, kulinariach oraz jako element tradycyjnych receptur. W trakcie dzisiejszego wykładu przyjrzymy się bliżej składnikom miodu, jego korzystnemu działaniu na organizm oraz różnorodności rodzajów, które mogą zaskoczyć nawet największych smakoszy. Dowiesz się, dlaczego miód zasługuje na miejsce w naszej diecie i jakie korzyści zdrowotne może przynieść, a także kto powinien wystrzegać się go i dlaczego.
Nazywam się Gracja Szarwiło, jestem dietetykiem i psychodietetykiem, i chcę Cię nauczyć, jak żyć lepiej i zdrowiej.
Miód od wieków wykazuje niezwykłe właściwości przeciwbakteryjne, co czyni go cennym narzędziem w leczeniu ran i infekcji. Jego działanie wynika z kilku kluczowych składników. Po pierwsze, miód ma naturalne właściwości osmotyczne, co oznacza, że przyciąga wodę i tworzy nieprzyjazne środowisko dla rozwoju bakterii. Dodatkowo, zawiera enzymy, które przekształcają glukozę w nadtlenek wodoru – substancję o silnym działaniu antybakteryjnym.
I tu ciekawostka: miód Manuka, nawet bez nadtlenku wodoru, wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne dzięki niskiemu pH i wysokiej zawartości cukru. Miód, zwłaszcza miód Manuka, jest szczególnie ceniony w medycynie naturalnej za swoje właściwości wspomagające gojenie ran. Badania wykazały, że miód może przyspieszać regenerację tkanek, łagodzić stany zapalne oraz zmniejszać ból. Działa również jako naturalna bariera, chroniąc ranę przed zakażeniem, a jednocześnie wspierając procesy gojenia. W praktyce, miód można stosować na rany, oparzenia czy otarcia, aplikując go bezpośrednio na uszkodzoną skórę lub używając opatrunków nasączonych miodem. Jego naturalne właściwości antybakteryjne, w połączeniu z działaniem nawilżającym, sprawiają, że jest to skuteczna, a jednocześnie bezpieczna metoda wspomagająca leczenie ran.
Dodatkowo, miód ma właściwości immunomodulacyjne, stymulując do wydzielania TNF-α, czyli czynnika martwicy nowotworów – jednej z najważniejszych cytokin zapalnych w organizmie, co jest kluczowe w procesie naprawy ran. Jego zdolność do zmniejszania uwalniania reaktywnych pośredników tlenowych może ograniczać uszkodzenia tkanek podczas gojenia. Miód jest również pomocny w leczeniu wrzodów żołądka i zapalenia żołądka, ponieważ wspiera regenerację błony śluzowej jelit. Zawiera substancje, takie jak polifenole i flawonoidy, które działają jako przeciwutleniacze, zmniejszając objawy zapalenia i wspierając gojenie ran.
Stosowanie miodu jako środka przeciwbakteryjnego ma długą historię sięgającą starożytności. Badania wykazały, że miód Manuka jest skuteczny w zwalczaniu wielu patogenów, takich jak Escherichia coli czy Staphylococcus aureus, w tym szczepów opornych na antybiotyki. Jednak nie tylko miód Manuka ma takie właściwości – inne rodzaje miodu również mogą być skuteczne w walce z bakteriami.
Podczas licznych badań stwierdzono, że miód może zwalczać bakterie odpowiedzialne za poważne infekcje, takie jak posocznica czy zakażenia układu moczowego. Różne rodzaje miodu, takie jak wrzosowy czy lokalne miody, wykazały skuteczność w zwalczaniu bakterii w stężeniu od 10% do 20%. Co więcej, badania pokazują, że miód może zabijać bakterie w ciągu 24 godzin.
W Polsce możemy spotkać się z wieloma rodzajami miodów, takimi jak lipowy, spadziowy, gryczany, akacjowy, nawłociowy, faceliowy, fasolowy, malinowy, wrzosowy, wielokwiatowy czy rzepakowy.
Miód lipowy powszechnie uznawany jest za jeden z najlepszych miodów wspomagających leczenie przeziębienia i grypy. Działa przeciwkaszlowo, wykrztuśnie i napotnie, wspierając leczenie oskrzeli i płuc. Dzięki dużej zawartości olejków eterycznych pomaga zwalczać drobnoustroje na błonach śluzowych, zwłaszcza nosa i gardła.
Podobne działanie wykazuje miód spadziowy, z tą jednak różnicą, że oprócz wsparcia w stanach przeziębienia i działania wykrztuśnego, posiada właściwości odtruwające. Dlatego jest polecany osobom pracującym w warunkach szkodliwych dla zdrowia, jak np. górnikom. Znaleźć go można również jako wsparcie dla osób po terapiach silnymi lekami czy sterydami w chorobach nowotworowych.
Miód gryczany natomiast odznacza się wysoką zawartością witaminy C oraz aktywnością antybiotyczną. Miód akacjowy, oprócz zastosowania w przeziębieniu, polecany jest przy zwiększonej aktywności mózgu, zmęczeniu fizycznym oraz psychicznym osłabieniu organizmu. Wykazuje również działanie uspokajające, wpływając na lepszą jakość snu.
Miód nawłociowy, dzięki zawartości flawonoidów takich jak rutyna i kwercetyna, poprawia ukrwienie żył kończyn dolnych i nerek. Jak inne miody, posiada również wysoką aktywność antybiotyczną. Używany jest również jako wsparcie w leczeniu dróg oddechowych i dróg żółciowych. Wspiera w okresie stresu i wyczerpania organizmu. Ma również pozytywny wpływ na wygląd i kondycję skóry.
Miód faceliowy zasługuje na uwagę ze względu na swoje właściwości bakteriobójcze oraz zawartość magnezu i żelaza. Wspiera dobrą kondycję psychiczną i fizyczną. Mało znany miód fasolowy, przynajmniej w moim regionie, okazuje się mieć zbawienny wpływ na układ pokarmowy – przyspiesza odnawianie drobnoustrojów wspomagających trawienie, a co za tym idzie, wzmacnia układ immunologiczny.
Miód malinowy, podobnie jak sok malinowy, działa napotnie, wspierając organizm w walce z grypą. Jak inne miody, ma również działanie antybakteryjne.
Na szczególną uwagę zasługuje miód wrzosowy, wykorzystywany w leczeniu zapaleń gardła, błony śluzowej jamy ustnej czy przeziębień. Zawiera w swoim składzie inhubinę, która ma właściwości hamujące rozprzestrzenianie się wirusów i bakterii w ludzkim organizmie. Ponadto zawiera sporo naturalnego hormonu wzrostu, neurohormonów i biopierwiastków. Można w nim znaleźć również witaminy z grupy B, witaminę A, cholinę, kwas foliowy, magnez, potas, wapń, chlor, żelazo i kwas pantotenowy. Miód z wrzosu wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, przyspiesza metabolizm i poprawia pamięć. Dzięki zawartości proliny wspomaga również leczenie Alzheimera.
Jeżeli mowa o miodzie wielokwiatowym, stanowi on istotne wsparcie w katarze siennym i alergicznych rodzajach astmy oskrzelowej. Letnia odmiana tego miodu zawiera również dużo biopierwiastków i naturalnych enzymów, które wzmagają przemianę materii.
Ostatnim z miodów jest miód rzepakowy, który, oprócz wsparcia w leczeniu infekcji, wykazuje dobroczynne działanie w takich chorobach jak dusznica bolesna. Przy systematycznym stosowaniu może doprowadzić do poprawy stanu zdrowia.
Różnice w aktywności przeciwdrobnoustrojowej różnych miodów mogą wynikać z ich pochodzenia geograficznego, sezonowego oraz botanicznego. Właściwości antybakteryjne miodu zależą od kilku czynników działających razem lub osobno, takich jak stężenie H₂O₂, związki fenolowe, pH miodu oraz jego ciśnienie osmotyczne. Z tego względu, potencjał miodu jako środka przeciwdrobnoustrojowego może być znacznie zróżnicowany, co powoduje, że niektóre miody mogą wymagać wyższych stężeń, aby osiągnąć pełne zahamowanie wzrostu bakterii.
Jakość miodu ma również znaczenie i zależy od rzetelności pszczelarza. Naturalny miód, wytwarzany z nektaru kwiatowego, zawiera wiele cennych substancji. Jednak zastosowanie słodów różnego rodzaju może wpłynąć na zawartość tych składników, co może obniżyć wartość prozdrowotną miodu.
Aby cieszyć się zdrowotnymi właściwościami miodu, należy go właściwie przechowywać. Przechowujemy go w chłodnej temperaturze (8-10 stopni) w szczelnym pojemniku, aby ograniczyć dostęp obcych zapachów. Należy również chronić go przed promieniami słonecznymi. Ciemne i chłodne miejsce opóźnia proces krystalizacji i pozwala na dłuższe przechowywanie miodu – nawet do trzech lat. Najstarszy plaster miodu, jaki do tej pory znaleziono, pochodzi sprzed trzech milionów lat; niestety, nie nadaje się do spróbowania, gdyż jest skamieniały. Mówi się, że miód się nie psuje, a wszystko zależy od warunków przechowywania. Wracając do krystalizacji miodu – pamiętajmy, że proces ten to naturalne zjawisko i nie trzeba się nim przejmować. Jeżeli zależy nam jednak na jego ciekłej konsystencji, wystarczy ogrzewać miód w temp. 40 stopni, lecz nie wyższej, by nie stracił swoich dobroczynnych właściwości. Wbrew temu, co niektórzy myślą, to właśnie miód, który przez dłuższy czas się nie krystalizuje, najprawdopodobniej jest podrabiany.
Skoro miód jest taki zdrowy, to czy wszyscy możemy go bezpiecznie spożywać? Niestety, nie.
- Nie podajemy miodu maleńkim dzieciom do roku czasu ze względu na ryzyko wystąpienia w nim bakterii wywołującej botulizm – rzadką, ale poważną chorobę.
- Osoby z alergiami na pyłki powinny konsultować się z lekarzem przed jego spożyciem, gdyż miód może zawierać resztki pyłków.
- Osoby z cukrzycą powinny pamiętać, że miód ma wysoki IG, co oznacza, że może szybko podnosić poziom cukru we krwi.
- Osoby z problemami z wątrobą powinny uważać, gdyż miód może być trudny do strawienia dla osób z poważnymi schorzeniami tego narządu; warto w takich wypadkach konsultować się ze specjalistą.
Osoby na diecie nisko węglowodanowej czy keto powinny unikać miodu, ponieważ jest on źródłem cukrów prostych, które są niewskazane w tych dietach.
A czy wiesz, ile kosztuje najdroższy miód świata? Otóż, 1 kg kosztuje około 10 tysięcy euro i jest to miód Centauri Honey, który wydobywany jest w Turcji. Jest wyjątkowy ze względu na trudność jego pozyskania. Pszczoły go produkujące zamieszkują jaskinie na wysokości 2500 metrów nad poziomem morza, a jego wydobycie wymaga korzystania z usług profesjonalnych grotołazów. W 2021 roku miód ten został wpisany do Księgi Guinnessa jako najdroższy miód świata.
Podsumowując, miód jest obiecującym środkiem przeciwdrobnoustrojowym, jednak jego skuteczność zależy od wielu czynników, w tym od jego stężenia i specyficznych właściwości chemicznych. Dalsze badania są niezbędne, aby w pełni zrozumieć mechanizmy jego działania oraz ustalić optymalne warunki jego zastosowania w leczeniu zakażeń bakteryjnych, szczególnie tych spowodowanych przez szczepy oporne na antybiotyki.
Jedno jest pewne – nie na darmo stare babki leczyły nas miodem.
Literatura:
- Miód: jego właściwości lecznicze i działanie antybakteryjne – Manisha Deb Mandal i Shyamapada Mandal. Link do artykułu
- Levy SB, Marshall B. Oporność na antybiotyki na świecie: przyczyny, wyzwania i reakcje. Nat Med. 2004; 10:122–129. [PubMed] [Google Scholar]
- Mandal S, Pal NK, Chowdhury IH, Deb Mandal M. Aktywność przeciwbakteryjna ciprofloksacyny i trimetoprimu, osobno i w połączeniu, przeciwko izolatom Vibrio cholerae O1 biotyp El Tor serotyp Ogawa. Polish J Microbiol. 2009; 58:57–64. [PubMed] [Google Scholar]
- Mandal S, Deb Mandal M, Pal NK. Synergistyczne działanie amoksycyliny przeciwko Staphylococcus aureus w połączeniu z ekstraktami Emblica.